Kirgizië - Reisverhalen
Van Osh naar de Gouden Spa
Na een bezoek aan Osh in het Zuidwesten, steek ik de bergen over naar de hoofdstad Bishkek. Van daar reis ik langs het reusachtige Issyk-Kul bergmeer naar het kuuroord Altyn Arashan, aan de voet van het Tien Shan gebergte.
Samen met Djildiz, de gastvrouw waarbij ik verblijf, beklim ik vroeg in de ochtend de rots die boven Osh uittorent. Salomon's troon, zoals ze genoemd wordt, is al eeuwen een bedevaartsoord voor moslims. Mohammed zou er immers ooit nog gebeden hebben. Langs de vele trappen klauteren we langzaam hoger en hoger rotswand op.
Eenmaal boven openbaart de heilige berg zich eerder als een vreemde mengeling van islam, sjamanisme en oude animistische godsdiensten, overgoten met een commerciële toets die van het geheel een soort kleinschalig religieus pretpark maakt.
De eerste attractie is een kleine grottempel waar een imam ons vriendelijk binnenhaalt. Nadat we ons rond hem hebben neergehurkt en hij enkele wijze woorden heeft gewisseld met Djildiz, zingt hij devoot enkele Arabische soera's en strekt dan zijn hand naar me uit. Ik grijp ze met beide handen en maak een lichte buiging op de wijze waarop nomaden respect betonen, maar Djildiz fluistert me toe dat de imam eigenlijk eerder een gulle schenking verwacht. Een beetje uit het lood geslagen laat ik zijn hand los, grabbel uit mijn portefeuille een briefje van 10 Som en overhandig het hem.
Hogerop het pad houden we halt bij een grote uitgepolijste steen. Djildiz vertelt me dat het een soort vruchtbaarheidsglijbaan is. Jonge vrouwen die er drie keren van glijden zullen spoedig zwanger zijn. Terwijl we de gladde steen bewonderen is er ongemerkt een nieuwe imam achter ons opgedoken die plots in luid gebed uitbarst. Ook hij verkiest uiteindelijk de Kirgizische Som boven mijn eerbetoon.
Wat verder bemerken we een kleine grot waar enkele druppels water in een stenen bak lekken. Het is een heilige bron, vertelt Djildiz vol eerbied, elke druppel water geneest meteen de zieke plek waarop je ze aanbrengt. Ik neem wat van de mysterieuse vloeistof op mijn wijsvinger en wrijf het vocht over mijn voorhoofd en oren in de hoop dat de pijn veroorzaakt door het wat al te vurig gezongen gebed van alweer een nieuwe imam spoedig zal overgaan.
In de zuidkant van de heilige heuvel hebben de Sovjets in een opwelling van fijnzinnigheid met dynamiet een gat geslagen om er hun Cultuurhistorisch museum in onder te brengen. De versierde yurt, enkele foto's en wat opgezette dieren kunnen me echter niet overtuigen dat een dergelijke heiligschennis noodzakelijk was.
Via de lange Leninstraat bereiken we de Jayma Bazaar, een van de grootste en mooiste markten van Centraal-Azik. Deze megasupermarkt die zich ellenlang uitstrekt langs de Ak-Buura rivier verklaart meteen waarom ik in de rest van de stad enkel eentonige kruidenierswinkels en vodkakiosken kon vinden. Alles wat je nodig hebt is immers op de markt te koop. Tussen de enthousiast roepende kraampjes met paardentoebehoren, felgekleurde Chinese trainingskledij, meelzakken, werktuigen, kinderspeelgoed, fruit en groenten lopen Kirgizische boeren met hoge witwollen hoeden op. Van een dik ingeduffelde baboushka kopen we een glaasje Shoro, een zuur en vitaminerijk granendrankje.
Djildiz is echter gekomen met een specifieke bedoeling. Vanavond gaat ze immers plov voor me klaarmaken, het meest typische Centraal-Aziatische gerecht en de markt is de uitgelezen plaats om de ingrediknten bijeen te haspelen. We beginnen bij een groep verkopers die achter jutezakken met rijst neergeknield zitten en trekken van het ene kraampje naar het andere op zoek naar de beste rijst. Plov is immers een gerecht dat door de Kirgizen ernstig genomen wordt.
Uit elke rijstzak die we keuren graait Djildiz een handvol korrels, wrijft het rode stof er tussen beide handen af en bestudeert zorgvuldig de kwaliteit van elke korrel. Hoezeer ze me ook de verschillen tussen goede en slechte korrels probeert uit te leggen, de sleutel van haar kwaliteitsbeoordeling blijft me een mysterie. Als de korrels de eerste keuring doorstaan hebben informeert ze uit welk dorp en van welke familie de rijst afkomstig is. Na tien zakken vinden we bij een klein standje de perfecte rijst. Nu we het belangrijkste op zak hebben, reppen we ons naar een slager die een vette bout kapt van een schaap dat aan een haak bengelt. Dan nog snel een bos wortelen en even later ligt de rijst al te koken in het vet van de schapenbout. Het wordt een heerlijk feestmaal.
De volgende dag bezoeken we de school van haar zoontje, waar de leerlingen hun stukjes klaarstomen voor de grote schoolwedstrijd. De wanden van het schooltheater zijn versierd met fotocollages, traditionele poppen, gedichten, schilderijen van yurten, tapijtjes en andere verheerlijkingen van de Kirgizische cultuur. Op het podium repeteren de leerlingen in kleurrijke traditionele Kirgizische klederdracht. Ze zingen en dansen rond het geraamte van een yurt, de typische nomadentent waarvan de daksteun als symbool verwerkt is in de Kirgizische vlag. Een elfjarig jongetje dicht met onstuimige handgebaren uit de Manas, het nationale epos over de grote held die streed voor de Kirgizische nomaden. Ook enkele Russische jongetjes met blond haar en blauwe ogen doen enthousiast mee. Djildiz vertelt me dat ze toen ze klein was met een rood sjaaltje om op datzelfde podium stond en er Sovjetslogans -en gedichten voorlas.
Vroeg in de ochtend neem ik afscheid van Djildiz en kruip in een groepstaxi naar Bishkek, de hoofdstad in het Noorden van het land. Een Oezbeeks koppel, op weg als gastarbeiders naar Siberik, en een student vergezellen me. De Koreaanse chauffeur leidt zijn Lada uit de brede Fergana vallei steeds hoger de bergen in. Het wordt een lange rit want vlak voor de 3568 meter hoge Tvv-Ashuu pas rijden we ten prooi van een sneeuwstorm vast in een file. Een gat in de nacht bereiken we uiteindelijk Bishkek.
Na enkele dagen in de niet bijster interessante hoofdstad, kruip ik in een mashrutka-busje dat me naar Karakol, aan het andere einde van het Issyk-Kul meer zal brengen, iin der hoogst gelegen bergmeren ter wereld en veruit het grootste van de 3000 meren die Kirgizie rijk is. Aan de overzijde schitteren de pieken van het Tien Shan gebergte die als een witte krans vanuit het blauwe water verrijzen. Samen met de Pamir hinderde dit "hemelgebergte" in de oude tijden de doortocht van de zijderoutekaravanen.
Op het eerste zicht lijkt Karakol de zoveelste eentonige Sovjetstad vol troosteloos
grijze flatblokken, verroeste Lada's en Univermag supermarkt, maar net buiten
het echte centrum ontdek ik tot mijn verrassing leuke kozakkenhuisjes, met sierlijk
afgewerkte houten portalen en blauwwitte luikjes. In iin van die knusse donkergroene
huisjes, het Yak Guesthouse, neem ik mijn intrek. Het is het eerste echte en
vooral gezellige gasthuis voor rugzakreizigers dat ik aantref in Centraal Eurazik.
Op de kleine markt proef ik de laghman en momo's van de Dungan, pikante varianten
van deze Centraal-Aziatische gerechten waarin de nabijheid van China voelbaar
is.
De volgende dag vertrek ik voor een trektocht in het hooggebergte en gletsjergebied dat zich achter Karakol uitstrekt. Na vier uur stappen langs een woeste bergrivier die onder de flanken van een alpijns dennenwoud kronkelt, bereik ik net voor de nacht valt Altyn Arashan, de "gouden spa". Een echt kuuroord kun het handvol schamele huisjes niet noemen. De groene vallei waarin ze zich genesteld hebben is echter prachtig, met de sneeuwtop van de 4260 meter hoge Pik Palatka op de achtergrond en een bergriviertje dat schuimend voorbijtrekt.
Het hotelletje waar ik vermoeid op een warme maaltijd en een bed had gerekend, blijkt echter volzet. In de nachtelijke vrieskou, die snel is ingevallen, ontwaar ik gelukkig een boerderij waar licht brandt. De barse boerin jaagt haar wilde honden uiteen en opent met een zucht het houten deurtje van haar slijkerig erf. Voor 40 Som kan ik een smerige matras zonder dekens krijgen.
In de koude keuken neem ik plaats aan de grote tafel waar enkele Siberische gepensioneerden in berenjassen smetana, een soort vette yoghurt, op hun boterhammen smeren. Vladimir, die wat hout dat hij net heeft gekapt in het fornuis gooit, reikt me vriendelijk een confituurbokaal waarin een verschrompeld vochtig theezakje ligt. "Het theezakje kan nog een tweede beurt aan.", gromt hij gastvrij terwijl zijn verweerde gezicht zich in een vriendelijke grijns trekt en zijn dikke wijsvinger naar een kruik met heet water wijst.
Drieduizend kilometer hebben ze afgelegd om de geneeskrachtige werking van de warme baden van dit kuuroord te ondergaan. Omdat ik maar niet kan begrijpen waarom ze zo ver zijn gereisd voor die betonnen warmwaterbak in het onverlichte houten barakje bij de rivier, leidt Vladimir me mee naar een vergeeld blad dat op de muur is gespijkerd. Het is een in het Russisch opgestelde chemische analyse van het water. Vol eerbied pikken zijn vingers er de meest bewonderenswaardige getallen uit. "Begrijp je het nu ?", vraagt hij met een triomfantelijke grimas. "Als je gedurende tien dagen, drie keer per dag dit wonderlijke water op je laat inwerken", vertrouwt hij me samenzweerderig toe, "dan ben je gedurende vijf jaar weer jeugdig en gezond !"
De analysecijfers moeten me duidelijk overtuigd hebben want even later lig ook ik in dit wonderlijke warme water te wachten op de jeugdige frisheid dat het me zal bezorgen. Maar of ik binnen vijf jaar opnieuw de hele rit hierheen zal maken, valt nog af te wachten.
Reisgids en Foto's Kirgistan
Praktische reis informatie over reizen naar Kirgizie, accommodatie, bezienswaardigheden, transport en grensovergangen vind je in de Reisgids Kirgistan
Fotografie met photos uit Kyrgyzstan vind je op de foto pagina Foto's uit Kyrgistan.
