Rusland en Siberië - Reisverhalen
Over de Zwarte Zee
Omgeven door Armeense handelaars, Georgiers en Russen kijk ik vanop de achtersteven
toe hoe we langzaam de Georgische havenstad Batumi uitvaren. De Svedlov, de kranige
overzet die me een romantische overtocht van de Zwarte Zee zal schenken, is kleiner
uitgevallen dan ik dacht, waardoor de reusachtige polyester zakken en kartonnen
dozen die mijn medepassagiers meezeulen des te groter lijken. Eventjes moet ik
mijn ellebogen gebruiken als blijkt dat het nummer op mijn ticket niets te maken
heeft met een gereserveerd zitje, maar de kracht van je ellebogen eerder het
verschil bepaalt tussen het ondergaan van een doorgezakte nacht in een vervallen
zetel of een zalige slaap in een van de nog intacte zetels.
Na wat gestommel bemachtig ik uiteindelijk een zitje in redelijke staat op de voorste rij, met als concurrentieel voordeel dat ik hier mijn benen eindeloos kan strekken, een van de basisvoorwaarden van een rustige nacht.
Eenmaal we de open zee bereikt hebben blijkt al snel dat we bij dit kleine bootje eerder moeten spreken van het beklimmen van golven dan het stabiel doorklieven. Aan de horizon, waar ik hoopte de zon als een gloeiende bol te zien zinken in zee, voorspellen helle bliksemschichten vanuit grauwe wolken weinig goeds. Ongerust werp ik een blik op de steeds groter wordende golven waarover we bonken en trek me uit de koude zeebries terug om wat te lezen in het warme ruim.
Als ik de reling loslaat bemerk ik pas echt hoe groot de deining is en begeef me, wankel grijpend naar steunpunten naar de zitruimte. Alhoewel ik dacht al wat getraind te zijn in het lezen van een boek in verroeste buswrakken die zich door een kapotte weg worstelen, blijkt de hobbelfaktor hier nog een paar klasses hoger, vooral in de hevig over de woeste golven springende neus van het schip waar mijn gestrekte benen zich krampachtig proberen op de grond te houden. Net als mijn medepassagiers neem ik maatregelen tegen de zeeziekte die ongetwijfeld zal toeslaan. De Russen op de rij achter me zijn er rotsvast van overtuigd dat een fles vodka hen zal redden en bieden me hulpvaardig wat van dit heildoend medicijn aan. Ik weiger echter koppig hun goede raad en neem mijn toevlucht tot een Westers pilletje en de frisse lucht van het achterdek waar de eerste slachtoffers al over de reling hangen.
Een jongeman is er erg aan toe en schreeuwt het tussen zijn kotsbuien door uit van de pijn terwijl enkele vrienden hem bijstaan. We zijn een uurtje onderweg, nog 16 uur varen en deze jongen zal opgelucht zijn laatste kwakje overboord gooien in de haven van Sochi, het elite kuuroord aan de Russische riviera waarnaar we op weg zijn. Het Westerse pilletje dat ik hem schenk kleeft nog geen minuut later al tegen bakboord. Aan de Georgier naast mij vertel ik betweterig dat het puur een kwestie van techniek is en zet in detail de "anti-kotsttechniek van het kijken naar een vast punt aan de horizon" uiteen. Bang bedenk ik echter dat er vannacht in mijn hevig op en neergaand voorstevenzitje geen vaste punten zullen zijn om naar te kijken.
Na drie helse uren bereiken we de haven van Poti, waar nog een lading Georgiers en Russen opstappen. In de veilige afbakening van de haven is de zee een stuk rustiger zodat ik opgelucht een praatje maak met de oude Georgier die naast me zit. Hij is op weg naar "Leningrad" voor de geboorte van een kleinkind en is niet te spreken over de nieuwe tijden. Vroeger, in de Sovjietski Soyyuz, dan was alles goed. Toen waren we vrij, konden we naar Moskou gaan zonder problemen. Toen waren er geen grenzen !
En weet je hoeveel Roebel een brood toen kostte ? En een liter benzine ?
Toen reed hij met de auto zelf gewoon via Abchazie naar Leningrad.
En kijk nu ! In Abchazie is er oorlog, Georgie ligt aan diggelen, Georgiers moeten nu 40 dollar betalen voor een Russisch visum en op zijn 73ste moet hij nog steeds werken omdat hij niet kan overleven met de 7 dollar die hij maandelijks als pensioen krijgt.
Zijn conclusie is duidelijk : We hebben een nieuwe Stalin nodig ! Dat was pas een sterke man, een echte held !
Ik knik begrijpend en besluit niet de Westerse visie op de Sovietski Soyyuz en Tovarisj Stalin weer te geven, want wat is mijn boekenwijsheid in vergelijking met de woorden van iemand die de Soviet-Unie en Stalin heeft overleefd.
Enkele Georgiers hebben plaats genomen aan een tafeltje dat ze vol leggen met brood, kaas, Khajapuri, gebraden kip, komkommer en tomaat. Gastvrij nodigen ze me uit aan te schuiven. Om het kotsrisico straks te beperken probeer ik te weigeren, maar het lukt niet. De bessenvodka weiger ik echter hardnekkig. Bij vodka lijkt het risico me te groot. De oude man, die er ook is komen bijzitten, loopt echter in de overredende "Vooruit, slechts eentje !" en ze hebben hem dan ook liggen, want na je eerste glas dwingen Georgiers je immers een tweede te drinken met het spreekwoord : "Op een been kun je niet staan ". Daarna volgt : "als je 1 en 2 zegt, moet je ook 3 zeggen". De volgende glazen worden gedronken omdat "als je er 3, 4, 5 kunt drinken, dan kun je er ook 4, 5, 6 achteroverslaan." En hoe zou je na 6 glazen een toast "op onze vriendschap" of "ter ere van God" kunnen weigeren ?
Na twee uur verlaten we definitief Georgie. Na het redelijk makke havenwater doemen al spoedig weer die medogenloze schuimkoppen op die ons van alle zijden bestormen en het bootje en zijn hulpeloze passagiers wild heen en weer slingeren. Terwijl de nacht langzaam invalt klem ik me vast aan de achtersteven, mijn ogen vastgepind op de lichtjes in de verte. Ondertussen is de boot overvol beladen met 180 passagiers die op banken, plastic boodschappentassen en in trossen scheepstouwen een plekje voor de nacht hebben gevonden. Nu begrijp ik waarom ze me in de haven meldden dat er "steeds plaats is" op de ferry. Op het bovendek tel ik opblaasbare reddingsvlotjes voor 120 personen, het zal weer ellebogenwerk worden als we straks kapseizen.
Vanop het touwijzer waarop ik zit, vastbesloten de helse stormnacht te overleven dankzij de "anti-kotsttechniek van het kijken naar een vast punt aan de horizon", sla ik de rommelige hoop mensen en bagagepakken gade, waardoor om de vijf minuten een lijkbleke passagier onder het aanvurend geroep van de anderen komt aangestrompeld om zijn avondmaal naast mij overboord te hoesten. Als ze klaar zijn, stop ik ze een pilletje in de hand en roep : "de volgende !". Achter me heeft een groepje habitues zich samengetroept, broederlijk gebogen over de reling vanwaar ze om beurten proestend de vissen voederen. Geen golf is groot genoeg om hen van hun relingplekje los te slaan. Plots vult de geur van vodka-kots mijn neus en zie ik hoe het "medicijn" van mijn Russische vrienden op beschamende wijze faalt.
Ondertussen blijven de schuimkoppen ons medogenloos aanvallen als bloeddorstige Tataarse ruiters. Nu de laatste lichtpuntjes van de kustdorpen zijn opgelost in de horizon, staar ik naar een krachtige ster die van tussen de duistere wolken uitpriemt en bedenk dat de eerste zeevaarders wellicht op die manier leerden zich op de sterren te orienteren. Af en toe moet ik dekking zoeken als een nieuwe vlaag kots vanaf het bovendek de ether inregent. Om twee uur `s nachts overvalt de vermoeidheid me en waggel ik, van links naar rechts gesmeten, tussen de ijlende troep zieken naar mijn omstuimige zetel.
Bij het ochtendgloren is de zee gekalmeerd en begeef ik me naar de boeg om de dicht beboste heuvels van Abchazie te bewonderen. Hier en daar werpen huisjes wat kleur vantussen het overdadige groen van de bossen; af en toe woekert ook een kolonie flatblokken in de prachtige natuur. Voordat Georgie onafhankelijk werd en dit subtropische gebied - dat door Stalin als "autonome republiek" bij Georgie werd ingedeeld opeiste, kwamen hier jaarlijks miljoenen Soviet werkers op schitterende stranden uitrusten van de noeste arbeid. Na het uiteenvallen van het Soviet rijk, volgde een door de Russen aangewakkerde onafhankelijkheidstrijd van de Abchaziers die tot de vlucht van alle Georgiers en de ontvlambare wapenstilstand van nu heeft geleid. In het voorzichtige ochtendzonnetje geniet ik van de sierlijkheid van een dolfijntje dat kwispelend voor de boeg uitzwemt. Opgelucht meren we enkele uren later aan in de haven van Sochi, waar een gastfamilie me staat op te wachten. Eindelijk ben ik in Rusland, het reusachtige land dat zovele van de gebieden die ik op deze reis bezocht heeft overheerst.
Zes dagen en nachten op de Ob
Al twee dagen speur ik de Retsjnoei Port, de rivierhaven van het Noord-Siberische Salekhard af naar tickets voor de boot naar Tobolsk, een prachtige riviercruise die me 1600 kilometer stroomopwaarts zal leiden langs de Ob, met zijn 6000 kilometer een der langste rivieren ter wereld.
En nu, eindelijk, op de vertrekdag ligt de ferry zelve al aan wal. Vriendelijk vertellen de sierlijk uitgedoste matrozen me dat ik een uurtje voor afvaart maar moet terugkomen, dat er aan boord steeds nog tickets te koop zijn. Uit de tijdstabel, die opgesteld is in Moskou tijd _ twee uur vroeger dan Salekhard _ herbereken ik nogmaals het juiste vertrekuur.
Twee uur voor afvaart sla ik met bange ogen gade hoe de massa baboushkas, schoolkinderen en ethnische Njentsy en Komi dorpelingen die is samengetroept op de kade steeds groter wordt, waardoor de boot steeds kleiner lijkt te worden, net als mijn kans op een zitje. De meeste wachtenden houden tergend nonchalant een ticketje in de hand. Bezwete kruiers, gastarbeiders uit de Turkstalige Zuidelijke ex-Sovietrepublieken worstelen zich een zwaarbeladen weg door de steeds opgewondener drummende massa.
Een kwartier voor afvaart geeft de kapitein het startsein voor een arctisch Heizeldrama. Medogenloos rukken de baboushkas op naar de smalle loopplank, gedekt door hun reusachtige blauwwitte boodschappentassen en krijsen daarbij vantussen hun enorme bloemetjesjurken hitsige strijdkreten : "Davai ! Davai, pajiedjom !". Op de bazaar van Salekhard heb ik echter ook zo`n reusachtige blauwwitte boodschappentas gekocht en stort me er vol moed mee in de strijd, de goedgevulde zak als een airbag voor me uitduwend.
Na nog een uurtje drummen aan de kassa in het overladen ruim, komt het bericht "volzet !". Iedereen die hard genoeg geduwd en getrokken heeft mag echter mee. Waar we allemaal gaan slapen is me een raadsel, de boot is klein, de gangen smal en we hebben met velen hard geduwd en getrokken. De geslepen baboushkas en hun jongere handlangers hebben ondertussen de tien lange banken van het bovendek al in beslag genomen, ze naar de benedengang gesleept en volgestapeld met zakken, het ultieme bewijs van territoriaal bezit.
Gelaten laat ik mijn blauwwitte boodschappentas achter in de volgeladen derdeklassegang en begeef me naar het bovendek om de uitvaart mee te maken. Statige marsmuziek weerklinkt uit de luidsprekers terwijl we de zwaaiende handjes op de kade wegwuiven.
Even later speur ik de overnachtingsmogelijkheden van het vaartuig af. Op het bovendek slapen zal, ondanks de klaarlichte poolnacht, te koud zijn en van de zachte gangvloer van het eersteklassedek word ik door een bewakende matroos weggejaagd. Geen clochards in eerste klasse ! Ik besluit dan maar te genieten van de mooie momenten van het leven en kijk vanaf het buitendek naar de brede rivier die minzaam voorbijglijdt. Langzaam drijven toendramoerassen voorbij terwijl ze als eindeloze okeren tarwevelden oplichten in de ondergaande zon die de hele nacht op z`n mooiste punt zal zweven boven de horizon, alsof de tijd blijft stilstaan.
Als ik rond middernacht door de Noord-Siberische vrieskou naar binnen word gedreven blijken de gangen van het derdeklasseruim herschapen in een steeds minder vers ruikend vluchtelingenkamp. In een doodlopend stuk gang vind ik tot mijn blijdschap nog anderhalve meter vrije bodem die ik met de boodschappentas gevuld met kleren ombouw tot het bed waar ik de komende zes nachten zal snurken. Een kolonie hyperkinetische schoolkinderen en hun onophoudelijk luid openzwaaiende kajuitdeuren naast mij beletten me echter slaap te vatten. Vanonder twee andere deuren lekt de ranzige geur van overvolle toiletten die zich diep in mijn neus vastzet.
Als ik eindelijk, met de bereidwillige hulp van een slaappilletje, ben ingedommeld word ik plots gewekt door zuur vocht dat op me druppelt. Mijn ogen die zich verschrikt openen kijken in de kwijlende muilen van vissen die uit de boven me hangende netten puilen. Een bende vissers uit het kleine Siberische dorpje waar we aangemeerd zijn vertrappelen met hun hoge slijklaarzen opgewonden mijn slaapzak terwijl ze hun vis verkopen aan de restaurantdame die een luikje in de muur waartegen ik lig omhoog heeft geschoven. De verkoop en het wegen van de vis duurt eindeloos lang, zodat ik vloekend mijn boodschappentas uit de visregen haal en buiten frisse lucht ga zoeken.
Het is halfvier en samen met enkele andere verstekelingen dool ik als een zombie door de gangen en over het ijskoude dek in de hoop dat deze nachtmerrie spoedig overwaait. Nog zes dagen en nachten en dan zal het einde van deze smerige tunnel in zicht zijn, spreek ik mezelf moed in. Met dichtvallende oogleden probeer ik wat energie te halen uit de zon die nog steeds krampachtig probeert onder te gaan.
Plots hangt een toerist uit Moskou naast me over de reling. Met zijn verrekijker heeft hij zijn eersteklassekajuit verlaten om de prachtige natuur te bewonderen. Hij is met zijn gezin op reis en gebruikt daarvoor het Russische woord voor vakantie : "atdechat", "uitrusten". Jaloers stellen mijn slaperige ogen zich scherp op zijn vriendelijke blik terwijl het woord "atdechat" onbereikbaar ver blijft nagalmen in mijn oren. Na een kort praatje trekt hij zich terug in zijn zacht eersteklassebed om nog wat te "atdechat" terwijl ik de trappen afstrompel naar de anderhalve meter lange visplas die in het ruim op me ligt te wachten.
Gebroken word ik vroeg in de ochtend opnieuw vertrappeld door hongerige passagiers die oprukken naar het restaurant dat werkt op Omsk tijd, een uur meer dan Salekhard tijd, en dat daarom extra vroeg opent. Ongeschoren en wanhopig giet ik als ontbijt een extra sterk Baltika 9 bier binnen en begeef me, er ditmaal werkelijk als een clochard uitziend naar het buitendek in de hoop daar nog wat nachtrust op te scharrelen. Languit laat ik me vallen op de harde planken om er mijn roes uit te slapen.
Plots word ik wakkergeschud. "Er is een eersteklas kajuit vrijgekomen !". Het vriendelijke gezicht van de Moskoviet hangt blijgemutst boven me. Haastig struikel ik recht en waggel naar het kamermeisje. Een wonder heeft zich voltrokken !
Kort daarna streel ik glimlachend de sierlijk afgewerkte houten meubels van mijn luxekajuit. Het schip dat een halve eeuw oud is, blijkt uitstekend onderhouden en terwijl ik overlopend van geluk door het raampje naar de eindeloos beboste oevers tuur, welt in me de sfeer van de klassieke bootreizen op. De zalig brede wandelgang op het houten buitendek heeft trouwens iets weg van de stoomschepen die in vroegere tijden de Missisipi afvaarden.
Een visser op terugweg van familiebezoek stommelt binnen en neemt het nog lege kajuitbed in. Gastvrij, en in de stijl van de legendarische Russische treintraditie, spreidt hij de lekkernijen uit die hij als middagmaal bijheeft. Als crhme de la crhme haalt hij als laatste twee dikke fazanten uit zijn boodschappentas, waarvan hij de grootste naar me toe schuift. De fles Moldavische wijn die hij ontkurkt maakt het feestmaal compleet. Genietend van die rijkelijke eerste klasse delicatessen tuur ik naar buiten en volg daarbij telkens zijn opgewonden vinger die de plaatsen aanwijst waar hij grote vangsten heeft binnengerijfd. Bepaalde vissen waren zo groot dat zijn korte geblokte armen te kort zijn om de lengte ervan uit te beelden, maar ik knik hem geruststellend toe dat ik begrijp wat hij bedoelt. Ook de diepte van de rivier lijkt hem intens op te winden. Hier 40 meter, daar 60 meter, daar 70 meter ! Hoe dieper het water, hoe enthousiaster zijn ogen fonkelen, zijn rosse snor opkrult en hoe wilder zijn armen in het rond zwaaien om de vele vissen die er zitten uit te beelden. Ik besluit dat er moet gelden : hoe dieper het water, hoe meer vis.
`s Avonds ontmoet ik de vriendelijke Moskoviet en zijn vrouw die hun fles rode wijn en kaas met me delen terwijl we vanop het achterdek de schitterende ondergaande zon bewonderen. Boven het onmetelijke berkenwoud is de hemel opengebarsten in eindeloze oranje en paarse scherven die zich urenlang met elkaar verweven. Op het uitgestrekte wateroppervlak dobbert een prachtige weerspiegeling. Terwijl we genietend nippen aan het glaasje wijn zuchten we eindeloos "kakaya krasata ...", "wat een pracht...".
Tuva
De voorbije twee weken waren prachtig.Tuva, een kleine republiek (6 keer Belgie, 150 duizend inwoners buiten de hoofdstad) in Zuid-Siberie, openbaarde zich in een reeks verrassingen.
Van de Oosterse Tuvanen, die verwant zijn met de Kyrgizen en de Mongolen, wist ik weinig, behalve dat ze een erg vreemde traditionele keelzang beoefenen. Afgaande op een berichtje op de website van de "Friends of Tuva" (www.fotuva.org), een Tuvaanse vriendenvereniging ontsproten uit de fascinatie van nobelprijswinnaar Richard Feynman voor Tuva, besloot ik een kijkje te nemen op het Dembildei festival.
Naast de sprookjesachtige muziekanten die de lucht lieten gonzen met onaardse keelklanken had ik ook boordevol plezier met het handvol buitenlanders dat over bergen en dalen was gereisd om de topensembles van de Khoomei zang in levende lijve te bewonderen. Allen hadden ze een passie voor dit verborgen land en als enige totale leek had ik dan ook mijn oren vol met het luisteren naar hun verhalen en de kreatieve muziek die ze uit zelfgemaakte instrumenten wisten te halen. De helft van dit bonte gezelschap kon zelf een mondje overtoongeluiden uitbraken dat ze probeerden te vermengen met hun eigen folkloremuziek. De Tuvaanse artiesten keken vreemd op vanonder hun feeerieke hoeden toen ze die gekke vreemdelingen aan het werk zagen.
De festivaldagen eindigden in een climaxdag met paarderennen in de steppe en worstelgevechten in Mongoolse stijl afgerond door een groots kampvuurconcert en vuurwerk.
Na de festivaldagen ging iedereen zijn eigen weg. Samen met een schrijver van reisgidsen en het hoofd van het splinternieuwe toerismebureau verkende ik afgelegen turbazas in het berkenwoud, nomadische yurtenkampen in de steppe, dorpjes vol langbebaarde Russische oud-gelovigen en zoutmeren in de woestijn omzoomd door woeste bergen.
En als mijn rug nog niet voldoende gebroken was van die erbarmelijke Tuvaanse zand -en slijkpaden, haastte ik me de voorbije drie dagen in bussen, groepstaxi`s en treinen om de 3000 kilometer die me scheidden van het Mongoolse Naadam festival te overbruggen.
11 juli 2002 vanuit Ulaan Baatar, Mongolie
Kruisverhoor in Siberie
In het treinstation van Abakan, in Zuid-Oost Siberie, heb ik het eerste hoofdstuk van Solzhenitsyns` "Gulag Archipel" _ het deel waarin hij de angstaanjagende willekeur van de Soviet arrestatie beschrijft _ nog niet helemaal uitgelezen of er staat al een agent voor mijn neus. "Jij ! Mee naar het commissariaat !" En net als Solzhenitsyn bij zijn arrestatie denk ik verwonderd : "Ik ? Waarom ?" en volg gedwee het uniform naar de vleugel van het station waar ik zonet nog naar de toiletten heb gezocht. Vijf politiemannen starten er een kruisverhoor.
"Waar ga je heen ?"
"Kyzyl, Tuva."
"Heb je wapens bij ?"
"Nee."
"Wat is de reden van je bezoek ?"
Deze vraag valt me een beetje moeilijk en een leugendetector of geoefend oog zou hier een lichte aarzeling in mijn verklaring kunnen opmerken.
"Business."
Dank zij mijn businessvisum kan ik me immers in deze afgelegen uithoek van Rusland begeven. Het striktere toeristenvisum bevat een kleine lijst met steden waarvoor je toestemming hebt. Met een businessvisum mag je gaan waar je wil. Anderzijds moet er natuurlijk wel ergens business te bekennen zijn en met mijn T-shirt, bergbottinen, rugzak en idioot petje op zal ik wellicht geen goede zaken doen.
"Ik heb business in Moskou, maar zoek nu even wat rust na het harde werken.", probeer ik de gouden middenweg. Ik zie er zelfs een beetje vermoeid uit na de tienduizend kilometer in trein en boot die ik de voorbije twee weken aflegde.
Het lukt.
Om de bureaucratie nog wat werk te geven noteren ze mijn gegevens, tonen me lachend hun vuisten voor wat Belgie Rusland heeft aangedaan in het voetbal en geven me met een vriendschappelijke klap op de schouder mijn vrijheid terug.
De tijden zijn veranderd. En waarom zouden ze mij trouwens nog moeten naar Siberie sturen ? Ik ben er al. En dan nog uit vrije wil !
27 juni 2002 vanuit Kyzyl, Tuva
Siberische muggen
Het is windstil als ik na zes dagen en 1600 kilometer op de Ob rivier aanmeer in Tobolsk. Windstil aan de Siberische oevers betekent echter ongedierte in de lucht. Veel ongedierte. Nog voor ik voet aan wal kan zetten hebben al een tiental muggen mijn bloed gedronken. Als ik even later tussen de rustieke houten huisjes van de oude stad loop word ik achternagezeten door een dichte instectenwolk, die me hongerig omsingelt van zodra ik ook maar even durf stil te staan.
Het shashlik terrasje met zicht op het prachtige kremlin verandert al snel in een folterkamer. Uit de wolk vallen nu de diverse soorten in verdeelde slagorde aan. Van de libellen die met veel show in duikvlucht over me heen scheren heb ik niet veel schrik. De piepkleine vliegjes echter hebben het gemunt op mijn ogen. Wat ze daar willen doen begrijp ik niet, maar zo`n honderdtal van die vliegjes die als kamikazepiloten dreigend op mijn ogen afstevenen zien er in elk geval gevaarlijk uit.
Terwijl ik de kleintjes wanhopig om me heen zwaaiend probeer op afstand te houden, maken de muggen van dit afleidingsmanoevre gebruik om me elders aan te vallen. Dat mijn armen en gezicht volgesmeerd zijn met antimuggencreme hebben ze snel door. Tot mijn onthutsing blijkt hun angel echter sterk genoeg om door mijn T-shirt en broek heen te steken. Niet alleen mijn rug en knieen staan nu vol beten, ook op mijn achterhoofd vormen zich pijnlijk jeukende bobbels. Zo te zien hebben sommigen zich gespecialiseerd in het schedelboren. Enkele bijen die een kijkje komen nemen maken teleurgesteld rechtsomkeert als ze zien dat er in mijn oren weinig honing te vinden is. En alsof dit alles nog niet genoeg is komt af en toe een vette bromvlieg een slokje water nippen van tussen mijn lippen, te lui om naar het nabijgelegen moeras te vliegen.
Ik schrok mijn eten binnen en sla daarbij, net zoals de andere tafeltjes, tussen elke hap door spastisch om me heen. Ontsnappen aan deze aanval kan enkel door te snelwandelen of door terug te reizen in de richting van de Noordpool en zoals de rendierherders met de vrieskoude winden van de Kara Zee die verschrikkelijk beesten op afstand te houden. Ik besluit eerst het eerste te proberen en begeef me naar de achterzijde van het kremlin vanwaar het panoramisch zicht op de lagergelegen riviereilandjes en de houten oude stad prachtig is.
Als die verdomde oogvliegjes me beletten foto`s te nemen word het me te veel. Ik besluit harde maatregelen te treffen. Het takje waarmee baboushka`s rithmisch om zich heen zwaaien, alsof ze zich met wijwater besprenkelen, was een goed begin, maar nu is hardere repressie noodzakelijk. In de Univermag wapen ik me met het volledige assortiment muggencremes, insectenverdelgers, kleeflinten, spuitbussen en rookspiralen. En als er morgen nog een mug me durft te steken, dan koop ik zo`n idioot kaki hoofdnetje op de markt.
23 juni 2002 vanuit Tobolsk, West-Siberie
Terug naar Azië
Het is vroeg in de ochtend als ik in het station van Vorkuta op de trein naar Salekhard stap voor een 12 uur durende reis die me zal leiden over de arctische toppen van de Oeral, van Europa naar Azie. Zwaar ademende en rochelend hoestende mijnwerkers hebben de oververhitte wagon gevuld. Luid vloekend becommentarieren ze de voetbalmatch Belgie-Rusland die uit hun kortegolfradiootjes schalt terwijl ze ijverig flessen bier en vodka ledigen en hun vuisten dreigend door de lucht zwaaien.Weggedoken achter een boek probeer ik mijn gezicht zo Russisch mogelijk te plooien in de hoop niet ontmaskerd te worden als Belg en de hele lading zatte en vloekende mijnarbeiders op mijn nek te krijgen.
Bij de prachtige zichten op onherbergzame toendramoerassen dommel ik zachtjes in. Vorkuta, waar ik de voorbije drie dagen verbleef, ligt immers een eind boven de poolcirkel met klaarheldere nachten tot gevolg die mij de valse impressie gaven dat slapen dan niet meer nodig is. De zon die `s nachts als een oranje bol van west naar oost over de horizon rolde bezorgde me eindeloos bezoekplezier.
Als ik wakker word heeft de helft van de wagon zich al lamgezopen en heeft Belgie met 3-1 gewonnen. Bij nader inzien blijkt gelukkig het grootste deel van de trein gevuld met Ukrainse, Wit-Russische, Uzbeekse en Tadjiekse gastarbeiders op weg naar de fabuleuse lonen van het hoge Noorden. Gezamelijk breken we ons hoofd over vragen als "de Litauwse dichter waarvan de vierde letter een zje is". Na me goed opgewarmd te hebben aan een noedelsoepje trek ik me dik ingeduffeld uit het kruiswoordraadsel terug en wandel naar het vuilbakhokje waar ik vanuit het open raam de prachtige besneeuwde ruggen van de Oeral bewonder die glanzend wit oprijzen uit de zwartgevoren toendra vlakte die doorspekt is met glinsterende rivieren en grillige lappen sneeuw. Via deze onaards mooie noordelijke doorsteek van de Oeral hobbel ik opnieuw Azie binnen.
15 juni 2002 vanuit Salekhard, Noord-Siberie
Overal en alleen maar treinen
Het is ver van het subtropische Sochi naar het arctische Vorkuta. Heel ver ! Vijf dagen ver.
Eerst is er een beetje tadam-tadam. Dan meer. Steeds meer. Steeds luider.
En plots klinkt er overal en alleen maar tadam-tadam.
En bomen. Het begint met enkele. Dan een bosje. En plots zijn er overal en alleen maar bomen.
Eindeloze rijen zilveren schorsen als verstijfde wurgslangen. Een zinloze en onontwarbare streepjescode.
En houten huisjes. Plots zijn er overal en alleen maar houten huisjes.
Schots en scheve houthakkersdorpen. Blokhutten, blauwe houten luikjes, houten omheiningen, brandhout.
Ein goede vlam, iin ervaren pyromaan en er is niets meer.
Maar eerst is er meer tadam-tadam en nog veel meer bomen.
En dan gaat de zon niet meer onder, want dan is er toendra. Overal en alleen maar toendra.
Door de vrieskou zwartgebrand. Kronkelend zichzelf versmachtend.
En dan plots is er Vorkuta.
Eindelijk, we zijn er.
11 juni 2002 vanuit Vorkuta, Noord-Rusland
Vanuit Sochi
Tijdens een stormachtige nacht ben ik van Georgie de Zwarte Zee overgezwalpt (zie verhaal) naar Sochi, de subtropische Russische badplaats waar statige sanatoria en wuivende palmen me opwachtten. Al van bij aankomst viel het me op hoe welvarend deze stad is, ondanks de nog niet zo oude ineenstorting van de Russische economie. Alle verkeerslichten werken, de hotelliften werken, sommige pijpleidingen zijn groen geschilderd en zelfs de "gastinjitse" letters van de hotels blijken niet alleen nog voltallig, maar daarenboven ook nog licht te geven. Van hieruit zou ik haast beginnen te geloven dat de Caucasus en Centraal-Azie er zo slecht aan toe waren net omdat de Sovjets er vertrokken zijn.
Gisteren wroetelde ik onder begeleiding van Sergei, een natuurvriend en kennis van mijn gastfamilie, uren door een sappig lentebos op zoek naar vochtige boomstronken vol wilde champignons. Paddestoelen plukken is heel populair in Rusland.
Vanmiddag neem ik de rechtstreekse trein Sochi-Vorkuta, naar de stad boven de poolcirkel op 4500 kilometer hiervandaan waarnaar Stalin zijn gevangenen stuurde. In de omgeving van Vorkuta leven ook nog vele nomadische rendierherders waarmee ik hoop een hand te schudden en wat rauw vlees binnen te slobberen. De frisse lucht aldaar zal me deugd doen na de zwoele zomerdagen hier, en ik hoop te kunnen genieten van prachtige landschapsovergangen tijdens deze 5 dagen durende treinreis van een subtropisch palmenstrand naar de arctische toendra.
7 juni 2002 vanuit Sochi, Rusland
Reisgids en Foto's Rusland
Praktische reis informatie over reizen naar Rusland en Siberie accommodatie, bezienswaardigheden, transport en grensovergangen vind je in de Reisgids Rusland en Siberie
Fotografie met photos uit Russia vind je op de foto pagina Foto's uit Rusland
