Wereldreis - Langdurig reizen
Home > Wereldreis > > Wereldreis - reisvoorbereiding

Reisboeken - Reisliteratuur

Boeken over de Caucasus en Centraal-Azie

Ondanks het feit dat de Kaukasus en Centraal Azië zo onbekend is, of misschien juist daarom, zijn er verrassend veel boeken geschreven over de Caucasus, Zijderoute en Centraal-Azie. Een kleine selectie.

Blinde Regen : Centraal Azie in de Frontlijn, Bruno de Cordier, Update: Volledig herziene en geactualiseerde versie 2007, 213 blz. Een heel boeiend boek over de recente ontwikkelingen in de Kaukasus en Centraal-Azie sinds het uiteenvallen van de Sovjet Unie. Bruno de Cordier, die de voorbije vijf jaar in Centraal Azie woonde en sindsdien de nieuwsgroepen op het internet vult met een bijna dagelijkse selectie nieuws uit de regio, beschrijft hier met inzicht een gebied dat hij door en door kent. Na wat kennismaking met dit nog grotendeels onbekende stuk van Azie, ontleedt hij het getouwtrek om de Kaspische olie, de geopolitieke belangen van Rusland, de VS en China om tenslotte te eindigen met een prachtige analyse van het conflictlandschap van de Caucasus en Centraal Azie. Het boek is een aanrader en een must voor iedereen die Centraal Azie wil bezoeken.

Een prachtige roman over de liefde tussen een Azerbaijaanse moslim jongen en een Christelijk Georgisch meisje is Ali en Nino (Bezige Bij, 2001). De geheimzinnige auteur Kurban Said, die het boek in de jaren '30 schreef, roept op meesterlijke wijze de tradities, landschappen en sfeer op van de Caucasus aan de vooravond van de eerste wereldoorlog. Het meeslepende verhaal over twee mensen die gescheiden worden door cultuur, religie en oorlog speelt zich af in Baku, op de grens tussen Europa en Azie, en in het bergachtige Dagestan.

In het boek Storm over de Kaukasus (Babylon-De Geus, 1997) geeft Charles Van der Leeuw een mooi overzicht van de geschiedenis van Azerbaijan, Armenie en Georgie, die in afzonderlijke hoofdstukken behandeld worden. De nadruk ligt op interne twisten en oorlogen tussen minderheden en er zijn interessante uitweidingen over de olie van Baku, Karabakh en de drugshandel. Soms worden de woelige jaren '90 wat te breed uitgesmeerd, maar toch is het boek een must als je de streek wil bezoeken.

Colin Thubron reisde in 1994 door Centraal Azie in de stoffige voetsporen van krijgsheren, handelaars op de zijderoute, schrijvers en avonturiers. Zijn avonturen en ontmoetingen beschrijft hij op lyrische wijze in Het verloren hart van Azie (Atlas, 1994). Terwijl het Sovjetrijk druk bezig is in elkaar te storten gaat hij op zoek naar de nieuwe identiteit van de vers afgescheiden republieken. Tijdens zijn vele ontmoetingen met gewone mensen, waarbij hij niet terugschrikt om af en toe met hen een flesje vodka te ledigen, vult hij zijn ruime achtergrondkennis aan met diepgaande inzichten over de culturen waar hij doorreist.

Peter Hopkirk heeft zich ontpopt tot specialist in Centraal Azie. In zijn eerste boek Barbaren langs de zijderoute (Hollandia, 1991), behandelt hij de avonturen van de eerste Europeanen die de oude zijderoute verkenden. Ze reisden van Xian over de Gobi en Taklamakan woestijnen tot in Kashgar in Turkestan op zoek naar verloren steden en verborgen schatten. Het gedroomde rijk (Hollandia, 1992) en The Great Game gaan over zijn stokpaardje : de spionnageoorlog tussen Victoriaans Groot-Brittannie en Tsaristisch Rusland over de Centraal-Aziatische bufferzone tussen beide wereldmachten. Terwijl Rusland druk bezig was zijn grenzen uit te breiden, probeerde Groot-Brittannie kost wat kost haar kroonkolonie India te beschermen. Toen het spel in de 19de eeuw begon, lagen de grenzen van de twee rijken tweeduizend mijl uit elkaar, gescheiden door uitgestrekte woestijnen en hoge bergtoppen, aan het einde scheidden slechts 20 mijl beide rivalen. Op boeiende wijze vertelt Hopkirk de gewaagde avonturen van zowel Britse als Russische geheime agenten in Centraal Azie, Afghanistan, India en de Caucasus. Vermomd als religieuzen of lokale paardenverkopers behoorden veel van deze spionnen en verkenners tot de eerste Westerlingen die voet zetten in die regio. Ze brachten geheime bergpassen in kaart en zochten allianties met wrede khans. Sommigen keerden nooit terug.

In Reis naar de einden der aarde (Het Spectrum, 1996), reist de Amerikaanse journalist Robert Kaplan van West-Afrika via Centraal-Azie naar Zuid-Oost Azie. Onderweg combineert hij waarnemingen en gesprekken met diplomaten, expats en plaatselijke politici met uitgebreide achtergrondinformatie en probeert zich zo een visie over de toekomst van de regio te vormen. Het boek staat boordevol kernachtig beschreven informatie. Jammer genoeg focust hij vooral op de negatieve aspecten van de landen die hij bezoekt : de vernietiging van het milieu, conflicthaarden, drugsroutes, poreuse grenzen, dictaturen, anarchie en de economische ineenstorting in de nieuwe Centraal Aziatische republieken. Maar ook dat zijn zaken die je als reiziger best kent als je deze woelige regio bezoekt. Meer recent bezocht hij, naast de Balkan en het Midden-Oosten, de Caucasus. In de laatste honderd bladzijden van Oostwaarts (Het Spectrum, 2001), werpt hij zijn blik op Georgie, Armenie en Azerbaijan. Opnieuw introduceert hij de politieke spelers en ontrafelt hij de conflicten aan de hand van de geschiedenis.

Ella Maillart is een avonturierster die in de jaren 30 door Centraal-Azie trok en haar avonturen uitschreef in Toerkestan Solo (Wereldvenster, 1990). Ze vertelt over haar zoektocht naar onbekende gebieden en culturen en de moeilijkheden om rond te reizen in het vooroorlogse Sovjetrijk. Af en toe vang je een beeld op van belangrijke politieke gebeurtenissen uit lang vervlogen tijden. In 1937 maakte ze een negen maanden durende reis door Turkestaans China samen met Peter Fleming die zijn verhaal deed in Op reis door Tartarenland (Hollandia, 1991), een boek dat erg verschilt van Ella's versie Oasis Interdites.

In Imperium (Arbeiderspers, 1993) beschrijft de Poolse journalist Ryszard Kapuscinski zijn schitterende visie op het uiteenvallen van het machtige Sovjet-imperium. Na een boeiende introductie met waarnemingen uit eerdere reizen in 1956 en 1967 in de Caucasus en Centraal-Azie, begint hij aan een reis die alle verste uithoeken van de USSR omvat in de belangrijke periode van de laatste dagen van dit imperium 1989-1991.

Literatuurlijst

Ik heb de boeken gerangschikt in de volgorde waarin ze voor mij het nuttigst waren bij mijn reisvoorbereiding.
Boeken zonder bespreking staan nog op mijn verlanglijstje.
Reisgidsen heb ik achterwege gelaten omdat ik veronderstel dat de uitgevers (Lonely Planet en concurrenten) hiervan toch gekend zijn.

Caucasus

Georgië, Stemmen uit de Kaukasus, Wendell Steavenson, Arbeiderspers, 2003, 246blz, Het boek is een verzameling van verhalen en belevenissen tijdens het jaar (1998) dat Wendell in Georgië woont. Ze schrijft over haar uitstappen met haar Georgische vrienden, bezoekt samen met oorlogsjournalisten Abchazië, de grens met Tsjetsjenië, en andere uithoeken van het land. Het is boeiend geschreven vol interessante anecdotes. Omdat het echter weinig van de gebruikelijke achtergronden over Georgië en de Kaukasus bevat, kun je beter eerst wat andere boeken lezen over de regio (of nog beter, Georgië bezoeken !) alvorens aan dit boek te beginnen.
Oostwaarts, reizen door de balkan, het midden oosten en de Caucasus, Robert D. Kaplan, 2000, 368blz, In de laatste 100 bladzijden van dit boek bezoekt Kaplan Georgie, Armenie en Azerbaijan en beschrijft heel kernachtig zijn geopolitieke toekomstvisie op deze landen aan de hand van de gebeurtenissen uit het verleden en gesprekken met diplomaten, expats en plaatselijke politici. Heel interessant en actueel.

Storm over de Kaukasus, Charles Van der Leeuw, Babylon-De Geus, 1997, 272blz, Een mooi overzicht van de geschiedenis van Azerbaijan en Armenie en Georgie elk apart behandeld, met de nadruk op interne twisten en oorlogen tussen minderheden. Interessante uitweidingen over de olie van Baku, Karabakh en de drugshandel. Soms worden de woelige jaren '90 wat te breed uitgesmeerd, maar toch is het boek een must als je de streek wil bezoeken.
Ali & Nino, Kurban Said, De Harmonie, 1974, 272blz, Prachtige roman over de liefde tussen een Azerbaijaanse moslim jongen en een Christelijk Georgisch meisje begin de 20ste eeuw in Baku. Beiden komen uit zeer adellijke en traditionele families met sterk verschillende gebruiken. Een meesterwerk.
Strijders van de steppe, Philip Marsden, 1998, 251blz, Marsden reist van via Ossetie en Georgie naar Armenie op zoek naar kozakken, Doechoboren, oud-gelovigen en andere minderheidsgroepen en sektes met zo exotisch mogelijke namen. De tweede helft van het boek reist hij door een stuk van de zuidelijke Caucasus en is ook het beste deel. In de eerste helft blijft hij soms wat hangen in puur antropologische interesse in zo zeldzaam mogelijk klinkende religieuse sektes.
In de Kaukasus, Dagboek van August Muls, een Antwerps mijnexploitant 1917-1918, 1990, 342blz, Een eenvoudig geschreven dagboek van enkele Antwerpse broers die een Mangaanmijn uitbaten in het Georgische Darkveti tijdens de woelige jaren van de Russische revolutie. Interessante inleiding over de aanwezigheid van Belgische KMO's in de Caucasus begin 20^ste eeuw. Het eigenlijke dagboek gaat te veel over alledaagse gebeurtenissen en prijzen van appels en peren om echt boeiende lectuur te zijn. Af en toe zijn er wel interessante passages die het wispelturige politieke klimaat uit eerste hand weergeven.
Leyla en Mayimus, Nizami, Het bekendste dichtepos van de grote Azerbaijanse dichter en volksheld.
Azerbaijan Diary, Thomas Goltz
Armenie, Peter Marsden
De reis naar Kars, Philip Glazebrook
Op reis door Tatarenland, Peter Fleming
Georgie, traditie en tragedie in de Caucasus, Bas van der Plas, 2000
Georgië, Stemmen uit de Kaukasus, Wendell Steavenson, 2003

Centraal Azie

De weg naar Xanadu, in het voetspoor van Marco Polo, William Dalrymple, 1989, 272blz, Schitterend reisverhaal van een koppel dat de reis van Marco Polo overdoet van Jerusalem naar Xanadu. Enorm goede achtergrondinformatie afgewisseld met avontuurlijke belevenissen. Ze reizen via Iran en Pakistan naar China en dus niet via de 'stans'. Zeker een aanrader.
Reis naar de einden der aarde, Robert D. Kaplan, Het Spectrum, 1996, 479blz, Geopolitiek journalist Kaplan reist van West-Afrika via Egypte en Centraal-Azie naar Zuid-Oost Azie. Via achtergronden, waarnemingen en gesprekken met diplomaten, expats en plaatselijke politici geeft hij zijn visie op de toekomst van deze streken. Het boek staat boordevol kernachtig beschreven informatie en is nog steeds actueel.

De glans van het echte, Chris Van Orden, 1995, Prachtig boek van een Nederlander die over een periode van 25 jaar vele reizen in Centraal-Azie maakte op zoek naar traditionele bevolkingsgroepen en hun religieuse rituelen.
Het verloren hart van Azie , Colin Thubron, Atlas, 1994, 360blz, Het avontuur van Colin Thubron in Centraal-Azie vlak na de val van het Sovjetrijk met boeiende gesprekken en bedenkingen aangevuld met diepgaande inzichten in de geschiedenis. Heel mooie schrijfstijl die soms wat overladen dichterlijk is waardoor het boek minder vlot leest.
Het gedroomde rijk, De schimmenoorlog in Centraal-Azie 1917-1942, Peter Hopkirk, 1986, Centraal-Azie-specialist Peter Hopkirk beschrijft hier de uitloper van "The great game", de spionnageoorlog tussen Rusland en Groot-Britannie. Aan de hand van de belevenissen van Britse en Russische spionnen krijgen we een beeld van de Bolsjevieken die de macht grijpen in Centraal-Azie en hun oog laten vallen op Brits-Indie. Boeiend geschreven.
Jihad, The Rise of Militant Islam in Central Asia, Ahmed Rashid, 2002, 281 pagina's, Yale University Press
Een onmisbaar boek als je de regio wil bezoeken. De Pakistaanse schrijver Ahmed Rashid opent het boek met een goed gestructureerd overzicht van de geschiedenis van de vijf Centraal-Aziatische republieken (Turkmenistan, Kazakhstan, Uzbekistan, Tadjikistan, Kyrgystan). Hij behandelt daarbij niet alleen de in vele boeken te vinden algemene info over de zijderoute, maar gaat ook uitvoerig in op de politieke en economische ontwikkeling na de breuk met de USSR in 1991. De oorlog in Tadjikistan en de opmars van het IMU (Islamic Movement of Uzbekistan) komen uitvoerig aan bod in het tweede deel. Daarin wordt ook het hele touwgetrek van de buurlanden en de grootmachten om deze strategische regio uit de doeken gedaan.
De laatste disco in buiten Mongolie, Nick Middleton, 1992, 196blz, Nick verbleef in 1987 en 1990 in Mongolie, en beschrijft de evolutie die het land doormaakt in een poging zich los te maken van de streng communistische Sovjet-beïnvloeding. Het boek geeft ook een goed overzicht van de Mongoolse geschiedenis en de periode onder Sovjet-bewind.
Ik zal zijn als as, Reis door Afghanistan, Saskia Kunst, Wereldbibliotheek, 1998, 157blz, Vlot geschreven boekje over een Nederlandse die in Afghanistan met Afghaanse vrouwen gaat praten in Taliban tijdperk..
Turkestan 1, Thijl Sunier, Pirola Reisreeks, 1989, 200blz.
Turkestan 2, Thijl Sunier, Pirola Reisreeks, 1989, 208blz, Een Nederlands koppel trekt in 1987 door de Caucasus, Centraal Azie, China en Pakistan op zoek naar de herkenningspunten tussen de Turkische volkeren die er wonen. Af en toe gesprekken bevolking en overzichten van de geschiedenis van de regio. Een terugblik op het reizen in de Sovjetunie met alle bijkomende Intourist-perikelen. Geen meesterwerk, maar toch bruikbare informatie.
Onder Nomaden, Tribe Track Unlimited, Elmar, 1995, 256blz, Vijf broers, hun ouders, vrouwen en kinderen (twee peuters) sleutelen 3 jeeps in elkaar en rijden in 4 maanden de 27.000 kilometer van Nederland naar Peking en terug. Een heel boeiend en spannend boek over de vele avonturen en technische, groepsdynamische en medische problemen die ze onderweg weten te overwinnen. Beknopte achtergrondinformatie wordt getoetst aan de visie van de mensen die ze onderweg tegenkomen.
The World's Most Dangerous Places, Robert Young Pelton, Harper Collins, 2000, 1022bz, Een boek voor oorlogsjournalisten. Geeft een goed beeld van de vele conflicten in de wereld, de strijdende partijen en de landen die de wapens leveren voor deze conflicten.
De Zijderoute, JP Drege, Schuyt & co, ISBN 9060972449, Een boek over het hele parcours van de zijderoute, van Syrie tot in China. Prachtige foto's.
Turquoise, Wim Van Ginkel, Els Van Kuijk, Elmar, 1997, 302blz, Een Nederlands koppel trekt in 1994 door Centraal-Azie, China, Tibet, Pakistan en Iran. Een beetje teleurstellend. Ellenlange weinig terzake doende historische uitweidingen zonder verband met wat ze ter plaatse zien. Heel weinig contacten met de lokale bevolking.
Barbaren langs de zijderoute, Peter Hopkirk
Indringers op het dak van de wereld, Peter Hopkirk
De weg naar Lhasa, Peter Hopkirk
Opkomst en ondergang van het Mongoolse keizerrijk, Robert Marshall
Het gedroomde rijk : Een groot Centraal-Azie, Peter Hopkirk
Marco Polo en de zijderoute, Jean-Pierre Drege
Road to Oxiana, Robert Byron
Op stap in de Hindu Kush, Eric Newby
De reis, Ibn Batutta

China

China, per trein, Paul Theroux, 1988, 496blz, De titel is eigenlijk te beperkend voor wat het boek is : een heel interessante beschrijving van de hedendaagse Chinezen via gesprekken afgewisseld met een terugblik op het verleden. Theroux bezoekt alle delen van China en beschrijft ze op heel boeiende en humoristische wijze. Dat hij hiervoor de trein als meest voor de hand liggend vervoermiddel gebruikt is een beetje triviaal. Veel achtergrondinformatie.

Achter de Muur, Colin Thubron, De Arbeiderspers, 1987, 413blz, Thubron bezoekt alle uithoeken van China en maakt er een virtuoos geschreven verslag van. Schitterend beschreven met veel humor, wel minder achtergrondinformatie dan Theroux.
Wilde zwanen, Jung Chang, 1991, +/- 800blz, Verschrikkelijk dik boek waarbij de belangrijke gebeurtenissen uit de 20^ste eeuw in China (einde keizerrijk, Kwomintang periode, Maoistische periode) verteld worden aan de hand van het levensverhaal van 3 generaties vrouwen van een zelfde familie. Ondanks het feit dat het niet zo goed geschreven is en op de helft van het aantal paginas had gekund, geeft dit boek toch een beklijvend beeld van de invulling in de praktijk van het Chinese bewind dat werkelijk de kleinste facetten van het dagelijks leven beheerste.
Een barbaar in China, Adriaan van Dis, 1987, 97blz, Vlot geschreven reisverslagje van zijn reis van Xian naar Kasgar langs de zijderoute.
De eeuw van China, Jonathan D. Spence, Lannoo, 1996, 264blz, Historisch boek met vele foto's dat de grote veranderingen in China in de 20ste eeuw beschrijft.
China op eigen houtje, Yvon Klinkert, Pirola Reisreeks, 1987, 208blz., Een Nederlands vrouw trekt in 1984 als één der eerste individuele reizigers door het nieuwe China. Ondanks de slechte schrijfstijl en oppervlakkige ontmoetingen, geeft dit boek toch een beeld over het reizen in China en de mentaliteit van de Chinezen gezien vanuit de ogen van een Westerlinge.
De reis naar Turkistan, van Peking naar Kasjgar, Eric Teichman, 1937/1988, 167blz
Mao, Jonathan Spence
De poort van de hemelse vrede, Jonathan Spence

Rusland

Imperium, ondergang van een wereldrijk, Ryszard Kapuscinski, 1993, 311blz, Schitterende visie op het uiteenvallen van het machtige Sovjet-imperium. Na een boeiende introductie met waarnemingen uit eerdere reizen in 1956 en 1967 in de Caucasus en Centraal-Azie, begint Kapuscinsci aan een reis die alle verste uithoeken van de USSR omvat in de belangrijke periode van de laaste dagen van dit imperium 1989-1991. Heel interessant boek.
In Siberië, Colin Thubron, Atlas, 1999, 307blz., Colin Thubron doorkruist Siberie van aan de Oeral tot het verre Oosten en van aan het noordpoolgebied tot het Mongoolse Altai gebergte. Gesprekken met mensen in een land op de dool. Prachtige schrijfstijl.
Tussen de Russen, Colin Thubron, 1983, 207blz, Tocht door het Europese deel van Rusland en de Caucasus in de tijd van Breznjev, de jaren van de stagnatie van de Sovjetunie. Boeiende ontmoetingen bij een glaasje vodka.
Russen en Belgen, Is het water te diep ?, Vladimir Ronin, Benerus, 1998, 96blz, Een Rus die al 7 jaar in België woont en in Antwerpen Ruslandkunde doceert, wie is er meer geschikt om de subtiele verschillen tussen Russen en Belgen te verklaren. Hij doet het dan ook op een schitterende wijze. In het boek gaat hij in op de dagdagelijkse gebruiken van de Russen en geeft een boeiend beeld van de subtiele verschillen in de omgang met andere mensen, het uitnodigen van gasten, het familieleven en het werk. Het boek is een must voor reizigers die bij gastfamilies willen overnachten. Ook expats en zakenlui die het boek gelezen hebben zullen het gevoel hebben dat ze al een paar jaar in Rusland gewoond hebben en de Russen nu een stuk beter begrijpen.
Tatarstan, Jo Govaerts, 1998, 200blz., Jo Govaerts gaat op zoek naar de echte Tataren. Dit levert bruikbare achtergrondinformatie op over het nieuwe Rusland en de gevoeligheden bij de mensen die in de autonome republieken en onafhankelijke staten leven.
Stalin en het Stalinisme, Alan Wood, Babel Boeken, Epo, 1990, 102blz, Leest als een roman, boeiend, vooral over Europees Rusland.
De goelag archipel, Solchinitsyn, Ik ben er aan begonnen, maar heb het in een vlaag van cultuurbarbarisme opgegeven omdat het mij te filosofisch en langdradig leek om van direct nut te zijn voor mijn reis. Bij een tweede poging, toen ik zelf al in Siberië aanbeland was en de grimmige sfeer rond de voormalige goelags met eigen ogen kon aanschouwen, werden sommige stukken plots heel wat meer beklemmend.
Kuifje in de Sovjet-Unie, Reinout van der Heijden, 1991, 207blz, Leuke verzameling van anecdotes en ontmoetingen van een journalist in wording. Na twee opeenvolgende jaren studie Russische taal in de Sovjetunie, vertrekt Reinout van der Heijden naar Moskou met de bedoeling journalist te worden. Hij maakt vrienden en probeert via intervieuws wat meer zicht te krijgen op de veranderingen die aan de gang zijn. Een leuk boek dat vlot leest. Beperkt zich jammer genoeg hoofdzakelijk tot Moskou.
Reis naar de rand van de wereld - onbekend Siberie, Gerard Jacobs, 1992, 149blz, Een Nederlandse journalist reist in 1992 stroomafwaarts langs de Ob, van Novokoetznesk naar Salekhard. Het boek bevat een boeiende reeks gesprekken en intervieuws met mijnwerkers, vissers, militaire, communisten, dronkelappen, moerasbewoners en dorpelingen die hij onderweg tegenkomt. Jammer dat hij zo koppig weigert ex-communisten aan het woord te laten en nogal betweterig reageert alsof alles van de Sovjetunie bij voorbaat slecht is. Desondanks een heel boeiend boek.
Ik leef in een wonderland - Bericht uit Moskou, Marina Toptygina, 1992, 112blz, Erg dun boekje, met veel lege bladzijden dat een verzameling bevat van stukjes die de Moskouse Marina schreef over haar geboortestad in het woelige jaar 1992. Alhoewel sommige van de anecdotes die ze aanhaalt verrassend zijn, is het boek toch grotendeels een ironisch pessimistische opsomming van varianten op steeds dezelfde klachten (de regering is slecht, de winkels leeg en de wachtrijen lang). Als radiostukjes indertijd wellicht interessant, maar nu wat te inhoudloos om nog boeiend te zijn.
Siberie, Tussen Tajga's en toendra's, Nicolas Vanier, 1993, 223blz, Verslag van een expeditie van Mongolië naar de Noordelijke Ijszee. Nicolas Vanier is niet echt een groot schrijverstalent en dit gecombineerd met het feit dat hij een hele resem niet echt boeiende faits divers beschrijft, maakt het boek wat langdradig om lezen. Jammer ook dat hij zo weinig contact had met de Siberische bevolking en de beschrijvingen van de dorpen die hij aantreft wel heel beknopt zijn. Het verhaal behandelt vooral hun dagdagelijkse activiteiten en de vele sociale problemen tussen de groepsleden. Af en toe is er een wat boeiender stukje over het gevecht dat ze moeten leveren met de natuur, maar al bij al is dit boek een grote gemiste kans om die onbekende regio voor te stellen.
Een geschiedenis van Rusland, van Ruzick tot Breznjev, JW Bezemer, GA Van Oorschot
Reis door onbekend Rusland, George Negus
Anarchistisch Pandemonium, Robert D. Kaplan

Iran

Iran, Culture Shock, Maria O'Shea, 1999, 260blz, Heel volledig beeld van de Iraanse maatschappij, gebruiken, poezie, humor, .... Eén van de betere boekjes van de reeks.

De sjah aller sjahs, Kapuscinski Ryszard, 1982, Kapuscinski bezoekt Iran vlak na de revolutie en beschrijft of onnavolgbare wijze hoe de macht overgaat van de wereldse Sjah naar Khomeiny en zijn geestelijken. Heel boeiend boek.
De Weg naar Isfahan, Gilbert Sinoué, Van Halewyck, 1997, 345blz, Deze roman roept perfect de sfeer op van de bloeiperiode van het Perzie rond het jaar 1000. Beschrijft op sublieme wijze de avontuurlijke biografie van de grote geneesheer en wetenschapper (en tussendoor wijn -en vrouwenminnaar) Ali Ibn Sina (Avicenna). Heel spannend verteld met schitterend sfeervol gebruik van Arabische uitdrukkingen.
In een sluier gevangen, Mahmoody B., Ik ben niet erg ver geraakt in dit boek omdat de Amerikaanse zich zo onverdraagzaam en als een kreng gedraagt in het Iran van haar man, dat ik dergelijke puur negatieve kijk op het land niet meer wou verderlezen. Deze vertaling van "Not without my daughter" is ook verfilmd. Volgens de Iraniers maken dit boek en de film deel uit van een zionistische samenzwering tegen hen.
De duivelsverzen, Salman Rushdie, Samen met "In een sluier gevangen" is dit ook een boek waarvan je best niet vertelt in Iran dat je het gelezen hebt. Het is een schitterend, maar ook behoorlijk moeilijk boek waar op een geniale wijze Rushdie's fantasiewereld een loopje neemt met de Koran. Hoe beter je de Koran kent, hoe boeiender dit boek zal lezen.

India

Hindoeïsme, R. Kranenborg, 1997, 113blz, Boekje waarin beknopt en duidelijk de basisbeginselen van het Hindoeisme wordt uiteengezet. Jammer dat er geen illustraties in staan.
Slangen en Ladders, India's sprong in de tijd, Gita Mehta, 1997, 223blz, Korte journalistieke stukjes over diverse aspecten van het India van na de Britse overheersing. Worden naar het einde toe beter. De eerste tekstjes gaan nogal over politieke onderwerpen die aangenamer om te lezen zijn als je wat voorkennis hebt. Naar het einde toe komen interessantere stukjes.
India, betoverende verscheidenheid, Winand Callewaert, 1996, 237blz, Dit boek gaat eerder over het Hindoeisme dan over India. Het is bij momenten heel erg saai en bij sommige beschrijvingen ziet Callewaert het verschil niet tussen de hoofdzaken en details, waardoor hij zich soms bladzijden aan een stuk bezighoudt met 3 nieuwe personages per regel te introduceren. Toch zijn er enkele goede stukken, onderandere over de invloed van de Hindoeistische godsdienst in de bouwkunst.
Magiër, Reizen door de onderbuik van India, Tahir Shah, 1999, 368blz; Een Brit met indische voorouders gaat op reis door India op zoek naar optredens van magiers. Ondanks het feit dat het boek goed geschreven is en best leesbaar, had ik er toch meer van verwacht. In plaats van wat meer achtergrond bij godsdienstige gebruiken en rites, beperkt hij zich tot het verklappen van de goocheltrucs die de zogenaamde magiers en gurus uithalen. Bij momenten is dit boek ook nogal deprimerend.
India, een gewonde beschaving, VS Naipaul, 1977, 173blz, Ofwel is dit boek te ingewikkeld en verwarrend geschreven, ofwel ben ik er nog niet klaar voor. In elk geval begreep ik er niets van.
Boeddhisme voor beginners, een heldere inleiding tot de wereld van het Boeddhisme, Sjoerd De Vries, 1994, 127blz, Duidelijke en beknopte inleiding tot de verschillende aspecten van het Boeddhisme met een groot stuk over het specieke Tibetaans boeddhisme en verduidelijkende illustraties van de diverse goden.
Langzaam de Ganges af, stroomafwaarts van Hardwar tot de golf van Bengalen, Eric Newby, 1966/1989, 317blz
The age of Kali, William Dalrymple
Dzjins, William Dalrymple

Islam

Islam voor Ongelovigen, Lucas Catherine, EPO De Geus, 1997, 320blz, Heel verrassende kijk op de islam en al haar aspecten. Zeer gecondenseerde informatie boeiend verteld.
Vuile Arabieren, Lucas Catherine, Origineel en boeiend verteld boekje waarin Lucas Catherine aantoont hoe de arabieren de basis van onze beschaving hebben. Hoewel dit boekje is geschreven in een reactie op de opkomst van het Vlaams Blok in 1992, wordt enkel in het laatste hoofdstukje over dit tijdelijke fenomeen gesproken.
Achter de sluier, Fatima Mernissi, Een islamitische feministe schrijft over vrouwen en de islam
Onder gelovigen, VS Naipaul, 1981, 547blz, Ondanks het feit dat Naipaul zijn reisstijl mij nogal bekrompen lijkt kon ik toch heel veel uit dit boek halen. Het beschrijft via een reisverslag met interviews onderweg de islam in 4 "bekeerde" landen : Iran, Pakistan, Indonesie en Maleisie. Vooral ook het feit dat Naipaul de kans heeft de eerste maanden van de Iraanse islamitische revolutie en de belangrijke wijzigingen die hiermee gepaard gaan te beschrijven, maken dit boek de moeite waard.
Meer dan geloof, VS Naipaul, 1997, 478blz, Het vervolg op "Onder gelovigen". Naipaul doet zijn reis bijna 25 jaar later over en zoekt de mensen uit zijn eerste boek opnieuw op. Ik vond dit boek een gemiste kans en een teleurstelling : langdradige omschrijvingen, slechte interviews, saaie lectuur; daarenboven kon ik er niets van bruikbare informatie uithalen.
De Tol van de Eer, Vrouwen in fundamentalistische landen zijn in levensgevaar, een boek dat woedend maakt, Jan Goodwin, 1995, 318blz, Gelukkig is de idiote ondertitel vermoedelijk uit sensatiezucht-racisme verzonnen door de uitgever, want de Amerikaanse journaliste geeft een veel genuanceerder en boeiender inzicht in het harde leven van vrouwen in een tiental islamitische landen. Interessante inleiding over het islamitisch fundamentalisme en de evolutie van de vrouwenrechten in de islamwereld. Daarna een verslag van de schendingen van de vrouwenrechten in 10 van de strengste islamlanden :
De Politieke harem, vrouwen en de profeet, Fatima Mernissi, 1991, 284blz, De Marokkaanse feministe heeft ondertussen al 5 boeken geschreven over vrouwen en de islam. In dit boek beschrijft ze wat de koran en Mohammed werkelijk zeiden over vrouwen en hun rechten.
In naam van de islam, Godsdienst als politiek argument bij Mohammed en Khomeiny, Lucas Catherine, 1985, 168blz
De islam en het Westen, Ahmed S Akbar
De schaamte ontsluierd, Soumaya Naamana

Uitgebreide Literatuurlijst Centraal-Azië

Voor een uitgebreide literatuurlijst met een heel uitgebreid overzicht van vele boeken over Centraal-Azie zie de Nuba Literatuurlijst Zijderoute en Centraal-Azie.
Ik ben Marc Uytterhoeven (nuba@tijd.com) heel dankbaar voor het ter beschikking stellen van deze lijst.

Als je eerder geïnteresseerd bent in beelden over Centraal-Azië, Rusland, de Caucasus en de ex-Sovjetunie, dan vind je bij het instituut voor Russische en Eurazië studies een heel mooie lijst van documentaires over de regio.